Chinese filmcensuur

Als vijanden, piraten of boemannen willen de Chinezen niet worden weggezet. Daarom past Hollywood films aan voor de Chinese markt. De filmindustrie blijft groeien, en daarmee ook de macht van de censor.

In de film ‘World War Z’ die deze zomer in de bioscopen verschijnt, is Brad Pitt de actieheld  die het opneemt tegen een mensenmassa die door een Chinees virus in zombies  verandert. De Chinezen zijn doorgaans niet blij als ze als boeman worden neergezet. Dat  weet ook Hollywood. Daarom komt er een tweede – Chinese – versie van de film met Moskou als de nieuwe boosdoener en een Chinese acteur als de heroïsche wetenschapper die het virus als eerste ontdekt. Zo omzeilt men de strenge regels van de Chinese  filmcensuur. “Typerend voor overijverige censors die bang zijn dat China als bron van alle  kwaad wordt afgebeeld,” zegt China-deskundige Fred Sengers.

Films aanpassen voor de Chinese markt is heel gewoon. Waarom Hollywood dit doet is simpel. “De Chinese filmindustrie is enorm. Naar schatting gaat het om een markt van 1,8 tot 2 miljard euro. En die blijft groeien,” zegt Sengers. Zo werd er net als voor ‘World War Z’ voor ‘Iron Man 3’ en ‘21 & Over’ een aparte Chinese versie gemaakt. Extra scènes,  opgenomen in China met Chinese acteurs, zijn aan de films toegevoegd.

De censuur maakt het moeilijk voor Hollywood om van de groeiende Chinese markt te profiteren. Daarnaast geldt er een quotum van 34 buitenlandse films per jaar. “En de  filmmakers moeten 25 procent van de opbrengst afstaan,” aldus Sengers. Om deze  regelgeving te ontlopen kiezen steeds meer westerse regisseurs voor een coproductie met China. Dit betekent een gegarandeerde release in China, maar wel vooraf bemoeienis met  het script.

De Chinese filmcensuur zit lastig in elkaar. “De normen en waarden waaraan een film moet voldoen zijn erg vaag,” zegt Sengers. Naast het vermijden van naakt, seks, moord, geweld,  homoseksualiteit, religieus extremisme, drankgebruik en roken zijn ook verstoorde of  kleinerende beelden van de Chinese geschiedenis, het leger, de politie, de rechterlijke  macht of het Chinese waardesysteem uit den boze. “Het nationaal zelfbewustzijn van de  Chinezen groeit. Ze zijn van ver gekomen sinds Mao’s dood in 1976, en daar zijn ze trots  op.” Voor Hollywood zijn de stereotypes over China het grootste struikelblok. “Het is  verleidelijk China als nieuwe potentiële vijand neer te zetten. Dit gebeurde eerder ook met  de Russen en de moslims.”

Dat dit niet gewaardeerd wordt door het land, wordt duidelijk in  ‘The Karate Kid’ (2010) – waar twaalf minuten uit de film werden gehaald omdat de schurk een Chinees was – en in  ‘Pirates of the Caribbean: At World’s End’ (2007) – waar het personage van een  Singaporese piraat (gespeeld door de bekende acteur Chow Yun Fat uit Hongkong) als raciaal beledigend werd gezien en dus uit de film werd geknipt.

Ook scènes uit ‘Skyfall’ en ‘Mission: Impossible – Ghost Protocol’ die zich afspeelden in Shanghai werden speciaal voor het Chinese publiek uit de films verwijderd. Er wordt net iets te makkelijk afgerekend met de Chinese vijand, of het wasgoed in de straten van de stad maakte een te onverzorgde indruk.

Medewerkers van het Chinese Staatsbureau voor  Radio, Film en Televisie beoordelen zowel de scripts als de films voordat ze in de bioscopen  verschijnen. Omdat het moeilijk te bepalen is waaraan een film moet voldoen  om door de censuur te komen, wordt hulp gezocht bij lokale Chinese partners. “Zij hebben  kennis van de markt en weten hoe ze om moeten gaan met de filmcensuur,” zegt Sengers. Deze lokale partners worden tegenwoordig steeds sneller ingeschakeld om achteraf minder  rigoureus in de film te hoeven snijden. “Vóór de productie wordt dus al nagedacht  over een samenwerking met China. Dit geeft aan hoe belangrijk de Chinese markt is.”

Andere films die gecensureerd werden voor de Chinese markt:
Cloud Atlas – Maar liefst 35 minuten werden uit de bijna drie uur durende film met  Tom Hanks en Halle Berry gehaald. Zo zijn er verscheidene naaktscènes en twee zoenende  mannen uit de film gehaald, maar ook meerdere dialogen aangepast.

Django Unchained – Op de dag van de opening, na reeds aanpassingen te hebben  gedaan in een aparte versie voor het Chinese publiek, werd de film verboden. Uiteindelijk kwam de film alsnog in de Chinese bioscoopzalen, na nog meer aanpassingen van  regisseur Quentin Tarantino.

Titanic 3D – Uit angst voor het levensechte 3D beeld werd de naaktscène met Kate Winslet veranderd zodat ze alleen tot haar nek in beeld komt. Zo wilde men voorkomen dat de  Chinese bioscoopbezoekers massaal naar het scherm zouden grijpen.

Life of Pi – De film van de Taiwanese regisseur Ang Lee was een groot succes in China.  Toch is ook deze film gecensureerd: de uitspraak ‘religie is duisternis’ viel in het verkeerde  keelgat en moest eruit.

Men in Black 3 – Volgens de censors werden Chinese Amerikanen in bepaalde scènes in  een kwaad daglicht gesteld. Zo ziet de Chinese bioscoopbezoeker niet hoe buitenaardse wezens vermomd zijn als Chinese restaurantmedewerkers of hoe Will Smith het geheugen van hun landgenoten wist.

Verschenen in Trouw op 1 juni 2013

Hoe Ratatouille en Nemo tot leven komen

Het avontuurlijke speelgoed uit ‘Toy Story’, de kokende rat uit ‘Ratatouille’, de pratende auto’s uit ‘Cars’ en de kleurrijke vissen in ‘Finding Nemo’. Ruim vijfhonderd kunstwerken  van de Amerikaanse animatiestudio vullen de tentoonstelling ‘Pixar: 25 Years of Animation’ in de Amsterdam Expo. De expositie laat het proces van schets naar animatiefilm zien.

Naast de betoverende installaties de Zoetrope en de Artscape, waar de animaties door  beweging tot leven komen, zijn er opvallend veel ‘niet-bewegende’ werken zoals schetsen,  pentekeningen en kleimodellen. “Traditionele kunstvormen zijn heel belangrijk, hier begint het proces mee,” zegt Belinda van Valkenburg, Shading Art Director bij Pixar. Zij begeleidt  de kunstenaars in de zoektocht naar de juiste materialen, kleuren en texturen voor de films.

Het proces begint met het bedenken van een verhaal met bijpassende karakters en  omgeving. Hierna komen de schetsen en pentekeningen om het verhaal te visualiseren.

Na het schetsen worden de filmkarakters ook geboetseerd. “Zodat we er echt omheen kunnen lopen en kunnen kijken wat wel en wat niet werkt. Of karaktereigenschappen wel tot hun recht komen en hoe de schaduw valt als we er een lamp op zetten,” zegt Van  Valkenburg. Pas op het moment dat de kleimodellen af zijn, komt er een computer in beeld.  Hieraan gaat zo’n anderhalf tot 2,5 jaar vooraf.

De driedimensionale computertechniek  brengt de tekenfiguren vervolgens tot leven. “Toch  draagt het niks bij aan het verhaal of het vormen van de karakters,” zegt Van Valkenburg.  “Het versnelt misschien het proces, maar hart en ziel van de films zijn voor de tussenkomst van de techniek al bepaald.”

Dit is waarin Pixar zich onderscheidt van andere animatiestudio’s. Kwaliteit gaat boven kwantiteit. Vier tot vijf jaar is Pixar bezig met één film. Voor elk project wordt uitgebreid  research gedaan. Zo werden voor Finding Nemo bijvoorbeeld duiklessen genomen en voor  Ratatouille het Parijse riool bestudeerd. “Dat vind ik het leukste aan het hele proces,” zegt  Van Valkenburg.

Het bijzonderste aan de tentoonstelling is de Artscape. In de grote  donkere ruimte komt de wereld van Pixar als het ware op je af. Niet zoals het in de bioscopen verschijnt, maar als een levende collage gevormd door de vele schetsen en tekeningen die de rest van de  tentoonstelling sieren. Scheurend door het Texaanse landschap racet Lightning McQueen uit Cars op je af, waarna je met superheld Dash uit ‘The Incredibles’ met een  bovenmenselijke snelheid mee rent door het landschap en Mike en Sulley uit ‘Monsters,  Inc.’ je vanachter elke deur proberen te laten schrikken. Door beweging komen de  animaties tenslotte pas echt tot leven.

Verschenen in Trouw op 3 juni 2013

Filmfestival brengt de betere tv-series naar het witte doek

“Televisieseries worden steeds populairder, ook in Nederland”, zegt Fulko Kuindersma. Hij is een van de oprichters van de Amsterdam Film Week, het filmfestival dat nu voor het eerst de tv-serie naar het  witte doek brengt. “Series zijn niet gemaakt voor de bioscoop, maar  toch is de beleving bij vertoning op een groot scherm veel intenser.”

Tijdens het Amsterdam Series Weekend, op 24, 25 en 26 mei op het Westergasfabriekterrein, kan het publiek series herbeleven en ontdekken. “Het is een equivalent van de Boekenweek: de focus ligt  op de betere en prijswinnende series”, legt Kuindersma uit. Pilots – de  eerste en tweede aflevering van het eerste seizoen – slotafleveringen en marathons van complete seizoenen vullen het
grote scherm. “We zien het als een kleine proeverij.”

Nieuwe afleveringen of gehele series kunnen tegenwoordig ook van het internet worden geplukt. Toch zijn de initiatiefnemers niet bang  dat het downloaden een negatieve invloed heeft op het festival.  Kuindersma: “Downloaden is inmiddels een gegeven. Ook met films is  dit zo, en toch blijven de filmfestivals een succes.”Op het Series Weekend worden naast de festivalliefhebbers  uiteraard ook de fans van bepaalde series verwacht. “Ook de echte  fans zullen tijdens dit festival nieuwe series ontdekken.”

De  programmering van het weekend is samengesteld door de  initiatiefnemers zelf, en in samenwerking met de aanbieders van de  series. Kuindersma is zelf groot fan van ‘Game of Thrones’. “Dat is echt een  spektakel. Maar ook ‘Homeland’ en ‘Borgen’ vind ik erg goed. Door de  spanning word je steeds verder in het verhaal gezogen.” Ook minder  bekende series krijgen een plek op het festival. “Er zijn veel  veelbelovende series. Zo ken ik ‘Unsere Mütter, unsere Väter’ zelf nog  niet, maar dit schijnt heel goed te zijn.”

Het Amsterdam Series Weekend is meer dan alleen passief achteruit  zitten en naar het grote doek staren. Er komen een stuk of tien  huiskamertjes, waar men over de series in gesprek kan gaan.  Daarnaast is er ruimte voor discussie, zoals op het podium waar  Nederlandse seriemakers en acteurs vragen zullen beantwoorden.

Het is de intentie om van het Series Weekend een jaarlijks evenement  te maken. “Voor nu is het nog afwachten: het is net als je eigen verjaardagsfeestje waarbij het spannend is hoeveel mensen er zullen komen,” zegt Kuindersma.

Verschenen in Trouw op 24 mei 2013

Jiro Dreams of Sushi

Regisseur David Gelb neemt ons mee naar Tokyo waar hij de meest beruchte sushichef van de wereld, Jiro Ono, volgt. Ondanks dat Jiro al 85 jaar oud is, werkt hij nog elke dag en wil hij het liefst zijn werkwijze elke keer weer blijven verbeteren. Discipline, routine en succes behoren dan ook tot Jiro’s dagelijks leven dat hem heeft geleid tot drie Michelin sterren. Elke avond zijn er maar tien plekken in Jiro’s befaamde restaurant waardoor er telkens minimaal een maand van tevoren moet worden gereserveerd en elke klant is op een avond minimaal 300 dollar kwijt.

De documentaire geeft een interessante kijk op Jiro’s leven, waarbij zowel naar de geschiedenis van sushi zelf als naar zijn eigen leven wordt gekeken. Het sfeerbeeld van Jiro’s leven wordt goed geschetst door middel van mooie beelden van zijn werkplek en zijn handelingen die veelal in slowmotion in beeld wordt gebracht. De film is uiteraard minder geschikt voor de anti-sushi liefhebbers en diehard vegetariërs.