Als vijanden, piraten of boemannen willen de Chinezen niet worden weggezet. Daarom past Hollywood films aan voor de Chinese markt. De filmindustrie blijft groeien, en daarmee ook de macht van de censor.
In de film ‘World War Z’ die deze zomer in de bioscopen verschijnt, is Brad Pitt de actieheld die het opneemt tegen een mensenmassa die door een Chinees virus in zombies verandert. De Chinezen zijn doorgaans niet blij als ze als boeman worden neergezet. Dat weet ook Hollywood. Daarom komt er een tweede – Chinese – versie van de film met Moskou als de nieuwe boosdoener en een Chinese acteur als de heroïsche wetenschapper die het virus als eerste ontdekt. Zo omzeilt men de strenge regels van de Chinese filmcensuur. “Typerend voor overijverige censors die bang zijn dat China als bron van alle kwaad wordt afgebeeld,” zegt China-deskundige Fred Sengers.
Films aanpassen voor de Chinese markt is heel gewoon. Waarom Hollywood dit doet is simpel. “De Chinese filmindustrie is enorm. Naar schatting gaat het om een markt van 1,8 tot 2 miljard euro. En die blijft groeien,” zegt Sengers. Zo werd er net als voor ‘World War Z’ voor ‘Iron Man 3’ en ‘21 & Over’ een aparte Chinese versie gemaakt. Extra scènes, opgenomen in China met Chinese acteurs, zijn aan de films toegevoegd.
De censuur maakt het moeilijk voor Hollywood om van de groeiende Chinese markt te profiteren. Daarnaast geldt er een quotum van 34 buitenlandse films per jaar. “En de filmmakers moeten 25 procent van de opbrengst afstaan,” aldus Sengers. Om deze regelgeving te ontlopen kiezen steeds meer westerse regisseurs voor een coproductie met China. Dit betekent een gegarandeerde release in China, maar wel vooraf bemoeienis met het script.
De Chinese filmcensuur zit lastig in elkaar. “De normen en waarden waaraan een film moet voldoen zijn erg vaag,” zegt Sengers. Naast het vermijden van naakt, seks, moord, geweld, homoseksualiteit, religieus extremisme, drankgebruik en roken zijn ook verstoorde of kleinerende beelden van de Chinese geschiedenis, het leger, de politie, de rechterlijke macht of het Chinese waardesysteem uit den boze. “Het nationaal zelfbewustzijn van de Chinezen groeit. Ze zijn van ver gekomen sinds Mao’s dood in 1976, en daar zijn ze trots op.” Voor Hollywood zijn de stereotypes over China het grootste struikelblok. “Het is verleidelijk China als nieuwe potentiële vijand neer te zetten. Dit gebeurde eerder ook met de Russen en de moslims.”
Dat dit niet gewaardeerd wordt door het land, wordt duidelijk in ‘The Karate Kid’ (2010) – waar twaalf minuten uit de film werden gehaald omdat de schurk een Chinees was – en in ‘Pirates of the Caribbean: At World’s End’ (2007) – waar het personage van een Singaporese piraat (gespeeld door de bekende acteur Chow Yun Fat uit Hongkong) als raciaal beledigend werd gezien en dus uit de film werd geknipt.
Ook scènes uit ‘Skyfall’ en ‘Mission: Impossible – Ghost Protocol’ die zich afspeelden in Shanghai werden speciaal voor het Chinese publiek uit de films verwijderd. Er wordt net iets te makkelijk afgerekend met de Chinese vijand, of het wasgoed in de straten van de stad maakte een te onverzorgde indruk.
Medewerkers van het Chinese Staatsbureau voor Radio, Film en Televisie beoordelen zowel de scripts als de films voordat ze in de bioscopen verschijnen. Omdat het moeilijk te bepalen is waaraan een film moet voldoen om door de censuur te komen, wordt hulp gezocht bij lokale Chinese partners. “Zij hebben kennis van de markt en weten hoe ze om moeten gaan met de filmcensuur,” zegt Sengers. Deze lokale partners worden tegenwoordig steeds sneller ingeschakeld om achteraf minder rigoureus in de film te hoeven snijden. “Vóór de productie wordt dus al nagedacht over een samenwerking met China. Dit geeft aan hoe belangrijk de Chinese markt is.”
Andere films die gecensureerd werden voor de Chinese markt:
Cloud Atlas – Maar liefst 35 minuten werden uit de bijna drie uur durende film met Tom Hanks en Halle Berry gehaald. Zo zijn er verscheidene naaktscènes en twee zoenende mannen uit de film gehaald, maar ook meerdere dialogen aangepast.
Django Unchained – Op de dag van de opening, na reeds aanpassingen te hebben gedaan in een aparte versie voor het Chinese publiek, werd de film verboden. Uiteindelijk kwam de film alsnog in de Chinese bioscoopzalen, na nog meer aanpassingen van regisseur Quentin Tarantino.
Titanic 3D – Uit angst voor het levensechte 3D beeld werd de naaktscène met Kate Winslet veranderd zodat ze alleen tot haar nek in beeld komt. Zo wilde men voorkomen dat de Chinese bioscoopbezoekers massaal naar het scherm zouden grijpen.
Life of Pi – De film van de Taiwanese regisseur Ang Lee was een groot succes in China. Toch is ook deze film gecensureerd: de uitspraak ‘religie is duisternis’ viel in het verkeerde keelgat en moest eruit.
Men in Black 3 – Volgens de censors werden Chinese Amerikanen in bepaalde scènes in een kwaad daglicht gesteld. Zo ziet de Chinese bioscoopbezoeker niet hoe buitenaardse wezens vermomd zijn als Chinese restaurantmedewerkers of hoe Will Smith het geheugen van hun landgenoten wist.
Verschenen in Trouw op 1 juni 2013
Blog van Rosa Marijnen 